Long COVID MIS-A และ MIS-C 3 ภาวะที่เกิดขึ้นได้ หลังหายจากโควิด 19

โรคโควิด 19 เป็นปัญหาทางสาธารณสุข สังคม และเศรษฐกิจที่สําคัญทั่วโลก ยังคงมีการติดเชื้อที่พุ่งสูงขึ้น ทั่วโลก โดยเฉพาะสายพันธุ์ย่อยของโอมิครอน การติดเชื้อโควิด 19 ยังก่อให้เกิดปัญหาตามมาหลังจากหายจากโรคโควิด 19 ที่เรียกว่า ภาวะลองโควิด (Long COVID) ภาวะมิสเอ (MIS-A) และภาวะมิสซี (MIS-C)

โดยมีหลายทฤษฎีที่อธิบายการเกิดภาวะลองโควิดนี้² เช่น ภาวะอักเสบและการสันดาป ทําให้เกิดภูมิคุ้มกันที่ต่ำลงจนทําให้ไม่สามารถกําจัดไวรัสออกจากร่างกายได้ ไวรัสที่อยู่ในร่างกายรวมทั้งแอนติเจนจะยังทําให้เกิดภาวะการอักเสบต่อเนื่องเป็นวงจรที่ไม่รู้จบ หลายการศึกษาพบว่า มีสายพันธุ์ของไวรัสค้างอยู่ในระบบประสาทและทําลายเส้นประสาทอย่างต่อเนื่อง หรือการอักเสบทําให้กลไกที่ป้องกันสมองทํางานแย่ลง บางทฤษฎีกล่าวถึงภาวะเครียดหลังจากเกิดเหตุการณ์รุนแรง (post-traumatic stress disorder) ทําให้รู้สึกเหนื่อยเพลียกว่าปกติ รวมทั้งมีทฤษฎีที่กล่าวถึงภาวะทางพันธุกรรมบางอย่างที่ทําให้เกิดการอักเสบมากผิดปกติ เช่น เอชแอลเอ (HLA; human leukocyte antigen) เป็นต้น

ภาวะมิสเอ (MIS-A) ย่อมาจาก Multisystem inflammatory syndrome in adults³ คือ กลุ่มอาการอักเสบหลายระบบ ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง พบในผู้ใหญ่หลังจากการติดเชื้อโควิด 19 ซึ่งมักเกิดจากการทํางานที่มากเกินไปของไซโตไคน์ (cytokine storm) ในผู้ที่ติดเชื้อโควิด 19 อย่างรุนแรง จนทําให้เกิดอาการอักเสบในหลายอวัยวะ ก่อให้เส้นเลือดมีการซึมซับได้มากกว่าปกติ มีภาวะเออาร์ดีเอส (ARDS; acute respiratory distress syndrome) และเพิ่มภาวะเลือดอุดตันได้ โดยอาจเกี่ยวข้องกับความผิดปกติในการควบคุมระบบไหลเวียนโลหิต เป็นต้น ทําให้เกิดความผิดปกติหลายอวัยวะ โดยพบมากในหัวใจ ทางเดินอาหาร ผิวหนัง ระบบประสาท และมักได้รับการรักษาโดยใช้ยาลดการอักเสบ หรือยากดภูมิยังมีการเก็บข้อมูลอย่างต่อเนื่องเพื่อทําความเข้าใจการเกิด การดําเนินโรค และวิธีการรักษาที่ได้ผลในภาวะนี้⁴

ภาวะมิสซี (MIS-C) ย่อมาจาก Multisystem inflammatory syndrome in children⁵ คือ กลุ่มอาการอักเสบหลายระบบ ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง พบในเด็กหลังจากการติดเชื้อโควิด 19 ประมาณ 2-4 สัปดาห์ โดยเกิดจากการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันต่อการติดเชื้อโควิด 19⁶ โดยมักเกิดกลไกคล้ายคลึงกับภาวะมิสเอ โดยมักมีอาการไข้สูง ผื่นปากหรือลิ้นแดง ตาแดง มือเท้าบวมแดง ต่อมน้ำเหลืองที่คอโต ปวดท้อง คลื่นไส้อาเจียนและถ่ายเหลว บางรายมักมีอาการรุนแรงจนถึงเสียชีวิตได้ ถือว่าเป็นโรคอุบัติใหม่ มักพบในเด็กที่โต มีความคล้ายคลึงกับโรคคาวาซากิ ซึ่งมักพบในเด็กเล็ก การรักษาเป็นการดูแล อาการตามระบบ ลดการอักเสบ และการป้องกันโรคแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น

โดยสรุป โรคโควิด 19 ยังมีการระบาดอย่างต่อเนื่อง ความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับการป้องกันการแพร่เชื้อยังมีความสําคัญ⁷ เพื่อที่จะลดการติดเชื้อและภาวะที่เกิดขึ้น หลังจากเป็นโรคโควิด 19 ทั้งภาวะลองโควิด ภาวะมิสเอ และภาวะมิสซี บุคลากรทางการแพทย์ควรให้ความรู้แก่ผู้ติดเชื้อถึงโอกาสที่อาจเกิดภาวะนี้ รวมทั้งผู้ปกครองควรสังเกตอาการเด็กที่หายจากโควิด 19 อย่างใกล้ชิด โดยเฉพาะในช่่วง 2-3 เดือนแรก

Q: การฉีดวัคซีนป้องกันโควิด 19 สามารถลดความรุนแรงของการเกิดภาวะ ลองโควิด มิสเอ และมิสซีได้หรือไม่ ในแง่มุมใด
A: การฉีดวัคซีนป้องกันโควิด 19 ทําให้ลดการติดเชื้อหรือหากติดเชื้อมักมีความรุนแรงน้อยกว่าผู้ที่ไม่ได้รับวัคซีน จึงทําให้ลดอัตราการเกิดภาวะลองโควิด ในส่วนของมิสเอและมิสซีมีเพียงความเห็นของผู้เชี่ยวชาญว่า อาจทําให้เกิดน้อยลงหากได้รับวัคซีน แต่หลักฐานยังไม่เพียงพอที่จะสรุปได้แน่ชัด จึงต้องติดตามต่อไป